Rozwój mowy dziecka to bardzo indywidualna kwestia. Rodzice zazwyczaj z niecierpliwością oczekują na moment, kiedy ich dziecko powie pierwsze słowo. Gdy już to się stanie, czekamy na to kiedy będziemy z dzieckiem mogli porozmawiać. Mowa jest jedną z tych umiejętności, na rozwój której można wpływać. Nie jest to coś, co jest każdemu dane w tym samym stopniu. Zatem rodzic, chcący właściwie pokierować rozwojem mowy swojego dziecka, powinien posiadać pewną podstawową wiedzę o tym, jak ów proces przebiega.

Etapy rozwoju mowy

• 0-1 rok życia
Pierwszy etap pojawia się już w momencie narodzin i objawia się krzykiem oraz płaczem. Dzięki nim dziecko ćwiczy narząd oddechowy, może komunikować swoje potrzeby. Okres ten trwa do skończenia 1 roku życia i określamy go mianem okresu melodii.
Około 12 miesiąca życia dziecko zaczyna rozumieć, co do niego mówimy, reaguje na swoje imię, jest w stanie zrozumieć więcej niż samo potrafi powiedzieć. Pojawiają się pierwsze wyrazy wypowiadane ze zrozumieniem.

• 1-2 rok życia
Okres wyrazu - Dziecko zaczyna używać większości samogłosek (oprócz nosowych), wymawia już wiele spółgłosek (p, b, m, t, d, n, k, l). Pojawiają się wyrazy takie jak: mama, tata, papa. Dziecko upraszcza też budowę słowa, wymawiając jego pierwszą lub ostatnią sylabę, np. daj – da, pan – pa, słońce – ońce, itp.
Pojawiają się wyrazy dźwiękonaśladowcze : miau, hau, muu, ko. Następnie pierwsze wyrazy dwusylabowe – mama, tata, baba. Pod koniec tego etapu pojawiają się wypowiedzi złożone z dwóch wyrazów.

• 2-3 rok życia
Okres zdania - Dziecko dwuipółletnie w zasadzie wymawia wszystkie samogłoski oraz spółgłoski. Z części mowy najczęściej używane są rzeczowniki, będące nazwami konkretnych przedmiotów, występujących w otoczeniu dziecka, np. pokarmów, napojów, zwierząt, części ciała, części ubrania. Czasowniki oznaczające czynności fizjologiczne, ruch, pozycje, używane są początkowo w formie bezokolicznika, ale wkrótce pojawiają się w czasie teraźniejszym, przeszłym i przyszłym, aczkolwiek nie zawsze poprawnie. Jest to okres , na który przypada najbardziej gwałtowny rozwój słownictwa.

• 3-7 rok życia
Okres swoistej mowy dziecięcej - Dziecko 3 – letnie potrafi porozumiewać się z otoczeniem, mowa jego jest już w pewnym stopniu ukształtowana. Trzylatki znają ok. tysiąca słów, potrafią odpowiedzieć na proste pytania, budują zdania kilkuwyrazowe, a także rozumieją i wykonują kierowane do nich proste polecenia. Prawidłowo wymawiają samogłoski i większość spółgłosek, ale mają jeszcze problemy z takimi trudnymi głoskami jak sz, cz, dż, ż, które są zmiękczane i wymawiane jako: ś, ź, ć, d. Głoskę r często zastępują l lub po prostu całkowicie pomijają w swojej mowie.

Czterolatki uwielbiają mówić i zadawać pytania. Powinny już wymawiać prawidłowo s, z, c, dz. Pojawia się głoska r , choć jej opóźnienie nie powinno jeszcze niepokoić. Czterolatek używa około 1000 słów. Potrafi tworzyć zdania złożone i posługiwać się nimi. Umie opowiedzieć zdarzenie czy bajkę. W jego mowie pojawiają się neologizmy powstające w trakcie pobudzenia intelektualnego i emocjonalnego. Ich powstawaniu mogą sprzyjać takie czynniki, jak potrzeba głośnego nazywania spostrzeżeń, nieznajomość wielu nazw i pojęć, kształtowanie się myślenia przyczynowo- skutkowego.

Mowa dziecka 5- letniego jest już w zasadzie zrozumiała. Głoski: sz, ż, cz, dż, które pojawiały się w czwartym roku życia, zaczynają się ustalać. Dziecko potrafi je poprawnie powtórzyć, choć w mowie potocznej mogą jeszcze być wymawiane jak: s, z, c, dz. Głoska r powinna być wymawiana, ale często pojawia się dopiero w tym okresie. Pięcioletnie dziecko używa około 2000 słów. Poprawnie wymawia wszystkie dźwięki i swobodnie posługuje się mową. Potrafi tworzyć opowiadania uwzględniając sekwencję zdarzeń. Widoczny jest także postęp w rozwoju słuchu fonemowego – pięciolatek potrafi określić pierwszą głoskę w wyrazach.

Pod koniec okresu swoistej mowy dziecięcej (6 – 7 rok życia) wszystkie głoski języka polskiego powinny zostać opanowane , a mowa dziecka winna być w pełni zrozumiała dla otoczenia. Mowa dziecka sześcio-, siedmioletniego jest istotnym wskaźnikiem różnicującym dzieci na dojrzałe i niedojrzałe do podjęcia nauki szkolnej!

Czytaj: Jak stymulować mowę dziecka?