Jajka – najlepiej kolorowe pisanki, chleb, wędlina i sól – te produkty obowiązkowo muszą znaleźć się w koszyku wielkanocnym. Niektórzy wkładają tam jeszcze więcej produktów np.: chrzan, ser, babkę Wielkanocną, cukrowego baranka i wodę. Tradycja święcenia pokarmów w Wielką Sobotę kultywowana jest od wieków. Mimo jej chrześcijańskiego wymiaru, tradycja ta tak bardzo zakorzeniła się w naszej kulturze, że niemal każdy, niezależnie od deklarowanej wiary, udaje się tego dnia do Kościoła z pięknie przyozdobionym koszykiem, wypełnionym określonymi produktami spożywczymi.

Symbolika produktów

Dobór produktów żywnościowych w koszyku nie jest przypadkowy, każdy włożony produkt ma bowiem znaczenie symboliczne. Zgodnie z tradycją mają one zapewniać dostatek, zdrowie i pomyślność przez cały rok. Hanna Szymanderska – znawczyni polskich zwyczajów kulinarnych, autorka kilkudziesięciu książek o tej tematyce, przypomina, że zgodnie z dawną tradycją w koszyku powinno znaleźć się siedem produktów, bowiem siódemka to liczba magiczna.

Symbolika produktów wkładanych do koszyka wielkanocnego:

Chleb – symbolizuje Ciało Chrystusa, będącego symbolem życia dla chrześcijan. Wkładamy go do koszyka aby zapewnić sobie dobrobyt i pomyślność;

Jajko – dominuje w naszej obrzędowości związanej ze świętami wielkanocnymi od stuleci. To symbol początku nowego i odradzającego się życia oraz płodności. Zazwyczaj oprócz pisanek, wkładamy do koszyka także świeżo ugotowane na twardo jajko, którym będziemy dzielić się podczas śniadania wielkanocnego.

Wędlina – symbolizuje zdrowie, dostatek materialny i płodność. Zazwyczaj święci się wyroby wieprzowe, czyli kawałek szynki lub kiełbasy.

Sól – symbolizuje oczyszczenie, prostotę i prawdę. Głównym jej zadaniem jest dodanie potrawom smaku oraz ochrona przed zepsuciem. Według wierzeń ma również moc odstraszającą zło i moce nieczyste.

Baranek – to znak Chrystusa, który zwany jest również „Barankiem Bożym”. Uosabia zwycięstwo życia nad śmiercią. Figurka baranka wkładana do koszyka zazwyczaj wykonana jest z cukru, czekolady lub chleba.

Chrzan – to oznaka ludzkiej siły, którą powinien nam zapewnić przez cały rok. Do koszyka wkładany w kawałku lub starty i wymieszany z jajkiem i śmietaną.

Ciasto – symbolizuje nasze umiejętności i sprzyja ich pogłębianiu, dlatego najczęściej do koszyka wielkanocnego wkłada się niewielką samodzielnie przygotowaną babeczkę. Po gorzkich dniach postów, słodkie ciasto jest wyrazem radości i słodyczy. Wkładanie tego produktu ma stosunkowo niedługą tradycję.

Ser – symbol związku człowieka z przyrodą. Jako produkt powstały z mleka świadczy o przyjaźni między człowiekiem a siłami przyrody i zwierzętami.

Zajączek – symbolizuje wiosnę i życie. Zazwyczaj jest czekoladowy.

Bazie i bukszpan – zwykle ozdabiają koszyk. Zielony kolor bukszpanu to nadzieja chrześcijan na ich zmartwychwstanie i życie wieczne. Wierzbowe bazie zaś według pradawnych wierzeń mają zapewnić nagrodę w niebie.

Koszyk wielkanocny – wykonanie

Koszyk wielkanocny może mieć różny kształt i rozmiary, może być też wykonany z różnych materiałów. Najczęściej spotykamy koszyki wiklinowe, ale możemy pokusić się o przygotowanie czegoś nadzwyczajnego, np. :

Koszyk wielkanocny z ciasta drożdżowego

Koszyk wielkanocny z papieru

Istotne jest również przyozdobienie koszyka. Zazwyczaj ozdabia się go gałązkami bukszpanu, borówki, wierzbowych bazi i wiosennymi kwiatami np. żonkilami. Dodatkową ozdobą mogą być również koronkowe serwetki i kolorowe wstążki. Wygląd koszyka zależy przede wszystkim od naszej wyobraźni i inicjatywy.

Tradycja święconki

Początki obrzędu święcenia pokarmów sięgają czasów pogańskich. Błogosławieństwo żywności istniało już w VII wieku. W Polsce zwyczaj ten kultywowany jest od XIV wieku, ale nie we wszystkich rejonach. W zachodniej części współczesnej Polski, które znalazły się w jej granicach dopiero po II wojnie światowej, święcenie potraw było prawie nieznane. Przed rokiem 1945 na Kaszubach tylko zamożni szlachcice święcili świąteczne pożywienie. Podobnie na Śląsku święcenie potraw w Wielką Sobotę było zarezerwowane wyłącznie dla dworów szlacheckich. Na ziemiach śląskich zwyczaj ten na dobre upowszechnił się dopiero na przełomie lat 70. I 80. XX wieku, docierając tu razem z mieszkańcami z centralnej Polski.

Obecnie święcenie pokarmów przeddzień świąt Wielkanocnych ma miejsce w każdej polskiej miejscowości. Święcenie odbywa się wewnątrz kościoła lub na zewnątrz. Przyniesione koszyki ustawiane są na specjalnie przygotowanych stołach. Po poświęceniu przez kapłana, koszyki zabierane są do domu, a następnie podczas śniadania Wielkanocnego w niedzielny poranek, wszyscy domownicy dzielą się poświęconymi pokarmami. Zwyczaj ten w swojej formie i symbolice nawiązuje do bożonarodzeniowego łamania się opłatkiem.