Dwa dni temu przedstawiłam mechanizm powstawania zachowań agresywnych oraz emocję, jaką jest złość, która bardzo często doprowadza dziecko do tych właśnie niepożądanych zachowań. Niestety coraz młodsze dzieci przejawiają zachowania agresywne, a zadaniem dorosłych, zarówno w domu jak i w przedszkolu jest wypracowanie takiego systemu, który określa precyzyjne i jasne granice zachowań pożądanych, tak aby dziecko wiedziało, gdzie kończy się przyzwolenie na jego „niegrzeczność”.

System ten powinien być tak skonstruowany, aby jasne było to, że za zachowania pożądane dziecko spotyka nagroda, natomiast zachowania niewłaściwe są nieopłacalne i mogą nie tylko nie przynieść żadnych profitów, a dać odwrotny skutek w postaci takiej czy innej konsekwencji. Jedną z nich może być np. wykluczenie na pewien czas z gry, jeśli kilkakrotnie, mimo upomnień dziecko przeszkadza w zabawie. Innymi sankcjami mogą być również: dodatkowe zadania, zadośćuczynienie za wyrządzoną szkodę, utrata przywilejów, nagana itp. Pod żadnym pozorem nie możemy stosować kar cielesnych, ani tez złościć się, krzyczeć czy poniżać dziecka. Ważne jest to, aby ustalone zasady (najlepiej wspólnie z dzieckiem) były każdorazowo respektowane i w sytuacji wystąpienia niewłaściwego zachowania musimy zawsze odpowiednio zareagować.

Dzieci sprawiające problemy wychowawcze, czy też po prostu te bardziej niegrzeczne, powinny mieć tak organizowany czas, aby miały szansę wykazać się i „wyszaleć” w sposób akceptowalny. Nie chodzi o to, aby stale je pilnować i kontrolować, ale dawać okazję do skutecznego zapełnienia im czasu takimi aktywnościami, które zminimalizują pojawienie się agresji.

Niezależnie od tego zawsze musimy pamiętać, że to my jesteśmy wzorami zachowań dla swoich dzieci. Jeśli sami często krzyczymy, wywołujemy awantury, używamy niecenzuralnych słów, a potem karamy dziecko za to, co sami robimy, utrwalamy wzorzec agresji u naszych dzieci.

WAŻNE!
Cokolwiek się wydarzy, absolutnie nie wolno oddać dziecku uderzenia. Jeśli ty wykorzystasz „argument siłowy” przeciwko dziecku, ono odbierze to jako przyzwolenie na takie zachowania. Skoro mówisz „nie wolno bić”, to zdanie odnosi się również do ciebie.

Jak można pomóc dziecku?
Dziecko przejawiające agresywne zachowania to często takie dziecko, które woła o pomoc. Jego sytuacja jest trudna, nie potrafi uporać się ze swoimi emocjami, ponieważ nie rozumie ich i nie kontroluje. Dorosły powinien pomóc dziecku w zrozumieniu tych emocji, powinien je nazwać i wytłumaczyć, że każdy ma prawo się złościć, czuć gniew, lęk czy zazdrość. Uczucia pojawiają się niezależnie od nas, jednak okazywanie ich, nie wyrządzając szkody sobie i innym jest umiejętnością, która jest niezwykle ważna przez całe nasze życie. Jeśli dorosły jest tego świadomy i potrafi uczyć tego swoje dziecko, jest na właściwej drodze. Jeśli sam ma problemy z panowaniem nad swoimi uczuciami, powinien szukać wsparcia specjalisty (psychologa, terapeuty, pedagoga).

Zachowania po stronie rodzica:

• rodzicielska miłość, akceptacja, rozsądna kontrola i konsekwencja obu rodziców,
• wskazywanie możliwości twórczego rozładowania frustracji – ciekawe formy spędzania czasu wolnego,
• opanowana, przyjazna komunikacja werbalna i niewerbalna,
• powstrzymywanie się od zachowań agresywnych - unikanie wyzwisk, kłamstwa, niekonsekwencji,
• kształtowanie wrażliwości i empatii -  "Myślę, że wiem, co masz na myśli", „ Rozumiem, że możesz czuć się w ten sposób” itp.,
• uświadamianie, że wszyscy mają równe prawa,
• konsekwentne, cierpliwe i przyjazne ponawianie koniecznych zakazów,
• dokładne opisywanie, czego  dziecko nie może zrobić i jak nie powinno postępować (często zdarzają się ogólniki „nie wolno”, „nie rób tak”),
• zakazywanie oglądania agresywnych filmów, bajek - poświęcanie dłuższego czasu na rozmowę z dzieckiem, wspólnie z nim dobieranie programów TV i wspólna rozmowa z dzieckiem o przesłaniu takiego programu,
• pokazywanie dziecku, że rozumiemy jego uczucia: „Rozumiem, że zdenerwowało Cię zachowanie kolegi, ale nie pozwolę, byś go uderzył!”,
• konsekwencje wprowadzajmy dopiero wtedy, gdy zarówno my, jak i dziecko jesteśmy spokojni - w ten sposób dziecko dostaje komunikat, że to jego zachowanie jest dyscyplinowane, a nie jego emocje,
• nagradzanie za najdrobniejsze sukcesy dziecka wspólnie spędzonym czasem, pochwałą, np.: „Jesteś mistrzem w sprzątaniu zabawek!”.

W niektórych przypadkach dziecko może potrzebować fizycznego odreagowania złości. Można mu to zapewnić na kilka sposobów, proponując alternatywne sposoby i formy rozładowania złości, np.:

• rysowanie; zgniecenie kartki papieru i wyrzucenie jej;
• darcie kartki papieru na małe kawałeczki;
• aktywność ruchowa, np. wojna na kulki, bieganie, skakanie , rzucanie piłką do kosza;
• robienie śmiesznych min;
• prośba o pomoc - aby odwrócić uwagę dziecka i skierować ją na pozytywne emocje;
• ludzik złości, któremu można powiedzieć o swoim zdenerwowaniu;
• ustawienie obok siebie tabliczek nastroju, np. z błyskawicą oznaczającą „uwaga, jestem zły”;

Kilka sposobów dla dziecka na wyciszenie się:

• liczenie do 10;
• pomyślenie o czymś przyjemnym;
• kilka głębokich oddechów;
• zrobienie czegoś przyjemnego;
• spokojna muzyka;
• spacer;
• mówienie o swoich uczuciach;
• techniki relaksacyjne.

Autor: Marta Cygan, psycholog, zespół Akademii Zdrowego Przedszkolaka

Cześć pierwsza - EMOCJE NASZYCH DZIECI - złość i agresja u dzieci w wieku przedszkolnym