W poprzednim artykule przybliżyliśmy temat zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, czyli ADHD. Sytuacja borykających się z tym problemem dzieci i ich rodziców nie jest łatwa, ponieważ osiowe objawy tej choroby często skazują dziecko na etykietkę niegrzecznego, niezdyscyplinowanego, czy też w uproszczeniu po prostu uciążliwego/trudnego dziecka. W rzeczywistości nadmierna aktywność ruchowa, impulsywność i brak koncentracji, czyli to co jest podstawą diagnozowania schorzenia, jest wynikiem zaburzonej pracy mózgu.

Kontrowersje wokół ADHD 

Jakiś czas temu, tj. w 2012 r. niemiecki tygodnik „Der Spiegel” poinformował, że Leon Eisenberg (jeden z najwybitniejszych psychiatrów dziecięcych, twórca podstaw i jeden z badaczy ADHD) zasugerował, że ADHD jest chorobą wymyśloną. Co właściwie Eisenberg miał na myśli używając tego stwierdzenia: „ADHS ist ein Paradebeispiel für eine fabrizierte Erkrankung”?

Zostało ono przetłumaczone bardzo różnie:

1. „ADHD jest przesadzoną chorobą”
2. „ADHD jest nadmiernie diagnozowaną chorobą”,
ale także, że
3. “ADHD jest doskonałym przykładem sfabrykowanej choroby“.

Co autor dokładnie miał na myśli? Ciężko jednoznacznie stwierdzić, ponieważ dyskusja o tym, co może znaczyć „fabrizierte” w języku native speakerów, nie doczekała się konkluzji.

Prawdą jest to, że ADHD jest zjawiskiem, które zdecydowanie diagnozowane jest zbyt często (i wiele wskazuje na to, że właśnie to Eisenberg chciał przekazać w swoim ostatnim wywiadzie), podobnie jak wiele innych chorób, które najłatwiej jest „potwierdzić” korzystając z wiedzy „doktora Google”. Dzieje się tak dlatego, iż szukamy drogi na skróty, najłatwiejszego rozwiązania, które poprze nasze domysły. Chcemy szybkiego efektu, dlatego lepiej zażyć tabletkę i mieć problem „z głowy”.

To, że cechy zespołu nadpobudliwości istnieją, jest rzeczą oczywistą, a to czy istnieje taka, a nie inna choroba, na którą można przepisać skuteczny lek, jest już trudniejsze do udowodnienia. W przypadku tak delikatnej i niezbadanej do końca materii, jaką jest ludzki mózg i psychika, nie da się w całkowicie pewny sposób postawić diagnozy i wierzyć, w to, że leki nas wyleczą. Mogą zaleczyć, czy też zmniejszyć pewne objawy choroby, jednak w przypadku ADHD przede wszystkim powinniśmy polegać na przestrzeganiu i stosowaniu odpowiednich technik i metod, które pozwolą nam pracować z dzieckiem tak, aby jego nadmierna aktywność stała się bardziej poukładana.

Wskazówki dla rodziców i wychowawców dziecka z ADHD

Wychowanie każdego dziecka to wyzwanie, tym trudniejsze, gdy dziecko ma problemy (w tym przypadku gdy cierpi na nadpobudliwość psychoruchową).

Co możemy, a czego nie powinniśmy robić, chcąc pomóc dzieciom z ADHD?

• Konsekwencja w postępowaniu, stawianie jasnych granic – co wolno, a czego nie wolno robić. Nie można raz pozwolić dziecku na pewne zachowania a innym razem za nie karać. Ściśle określone normy i zasady dają dziecku poczucie pewności i bezpieczeństwa.
• Należy wyznaczać niezbyt odległe działania i określić jasno, formułując krótkie komunikaty, sposób ich realizacji. Chwiejna koncentracja i duże rozproszenie uwagi powoduje kierowanie swoich zainteresowań na coraz to inne bodźce, a w rezultacie zapominanie i porzucanie rozpoczętego zadania.
• Wskazywanie na potrzebę ukończenia każdej rozpoczętej czynności.
• Pozwalać na zaspokojenie potrzeby ruchu, jednak w odpowiedniej formie, w sposób właściwie zorganizowany pod opieką osób dorosłych np. zajęcia sportowe w szkole lub klubie sportowym.
• Ważne jest, aby podczas zabawy dziecka nie krytykować i nie grozić karą, jeśli nie potrafi wykonać zadania. Należy spokojnie pokazać najlepszy sposób uzyskania celu, pomóc w przezwyciężeniu trudności.
• Należy unikać dodatkowych pobudzających bodźców, nadmiaru zabawek.
• Należy przestrzegać organizacji trybu życia codziennego – ustalone godziny wstawania, snu (dziecko nadpobudliwe wymaga więcej snu od innych) pory wieczornego układania się do snu, posiłków, czasu odrabiania lekcji, zabawy.
• Chwalić dziecko za każdy etap pracy, najmniejszy postęp czy odniesiony sukces.
• Uprzedzać przed sytuacją nową, nieznaną (np. wycieczka).
• Wydawanie poleceń w krótkiej formie, instrukcje powinny być zwięzłe i dokładne.

Sześć etapów skutecznego wydawania poleceń:

1. Podejdź do dziecka.
2. Zdobądź jego uwagę (dotknij ramienia, nawiąż kontakt wzrokowy, zawołaj po imieniu).
3. Sformułuj dwu-, trzy- wyrazowe polecenie.
4. Poproś dziecko, by powtórzyło polecenie.
5. Powtórz polecenie tyle razy, ile razy jest to konieczne.
6. Dopilnuj wykonania polecenia.

Zamiast powiedzieć: "Ile razy mam ci zwracać uwagę, żebyś przestał rozmawiać? Koledzy nie mogą się skupić jak rozmawiasz”. Bardziej skuteczny będzie krótki komunikat: "Jasiu, przestań rozmawiać ”.

• W kontaktach z dzieckiem zachowuj spokój i rozsądek.
• Kontroluj własne emocje w kontakcie z dzieckiem.
• Stwarzaj dziecku poczucie bezpieczeństwa.
• Staraj się ograniczyć oglądanie telewizji, wyeliminować programy o treści agresywnej.
• W porze wieczornej należy proponować dziecku zajęcia relaksacyjne i wyciszające.
• Nie używajmy słów i sformułowań: Ty zawsze!, Ty nigdy!, Nie wolno!, Musisz! - Często przynosi to odwrotny skutek.
• Naucz się akceptacji odmienności dziecka i tego, że być może nigdy nie będzie ideałem.

Wychowanie dziecka z ADHD może przysparzać nie lada trudu. Najważniejsze to zaakceptować dziecko tak, aby ono samo mogło zaakceptować siebie.

Autor: Marta Cygan, psycholog, zespół Akademii Zdrowego Przedszkolaka