Wszelkie czynności mające na celu stymulowanie rozwoju mowy powinny mieć formę zabawy i być przede wszystkim przyjemnością dla dziecka. Nie zmuszajmy dziecka, jeśli nie jest gotowe na ćwiczenia z mówienia, natomiast za wszelkie próby i najmniejszy sukces powinniśmy dziecko pochwalić.

Wskazówki praktyczne:

- Mówmy do dziecka, już od pierwszych dni jego życia; dużo i spokojnie.
- Nie podnośmy głosu zwracając się do niego.
- Nasze wypowiedzi powinny być poprawne językowo, budujmy krótkie zdania, używajmy prostych zwrotów, modulujmy głos.
- Kiedy dziecko wypowie jakieś słowo, zdanie starajmy się rozszerzyć jego wypowiedź, dodając jakieś słowa.
- Mówmy dziecku, co przy nim robimy, co dzieje się wokół niego. Niech mowa towarzyszy spacerom, zakupom, pracom domowym.
- Mówmy do dziecka zwracając uwagę, aby widziało naszą twarz – będzie miało okazję do obserwacji pracy artykulatorów.
- Od najmłodszych lat uczmy dbałości o higienę jamy ustnej.
- Pamiętajmy, aby dziecko nauczyło się gryźć i żuć.
- Zwracajmy uwagę, aby dziecko oddychało nosem; w przypadku, gdy dziecko oddycha ustami (szczególnie podczas snu), poprośmy pediatrę o ustalenie przyczyny.
- Odpowiadajmy na pytania dziecka cierpliwie i wyczerpująco.
- Opowiadajmy i czytajmy dziecku bajki, wierszyki, wyliczanki.
- Uczmy krótkich wierszyków na pamięć.
- Oglądajmy z dzieckiem obrazki: nazywajmy przedmioty i opisujmy sytuacje prostymi zdaniami.
- Każdy przedmiot, rzecz opisujemy dokładnie: co to jest; do czego służy; jaki ma kolor, kształt.
- Śpiewajmy z dzieckiem. Jest to ćwiczenie językowe, rytmiczne, a zarazem terapeutyczne.
- Rysujmy z dzieckiem, mówmy co kreślimy – np. teraz rysujemy kotka; to jest głowa, a tu są oczy, nos, itd. Zachęcamy dziecko do wypowiedzi podczas rysowania.
- Wspólnie oglądajmy telewizję, wybierajmy programy właściwe dla wieku dziecka. Komentujemy wydarzenia pojawiające się na ekranie, rozmawiajmy na ich temat.
- Starajmy się, aby zabawy językowe i dźwiękonaśladowcze znalazły się w repertuarze czynności wykonywanych wspólnie z dzieckiem.
- Naśladujmy odgłosy: zwierząt (np. kura- ko, ko; kot - miau, miau pies – hau, hau; itp.) pojazdów (auto – bum, bum; erka – u-i, policja – e-o, itp.) i inne.
- Zachęcajmy swoje dziecko do mówienia – nie zmuszajmy; chwalmy je za każdy przejaw aktywności werbalnej; dostrzegajmy każde, nawet najmniejsze osiągnięcie, nagradzając je pochwałą.
- Dołóżmy wszelkich starań, aby rozmowa z nami była dla dziecka przyjemnością, nie tylko komunikacją werbalną.
- Jeżeli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać, a nie robi tego, skonsultujmy się z logopedą.
- Jeżeli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy (rozszczepy warg, podniebienia, wady zgryzu lub uzębienia), koniecznie zapewnijmy mu opiekę lekarza specjalisty, ponieważ wady są przyczyną zaburzeń mowy.

Co może działać na niekorzyść?

- Używanie smoczka jeszcze w wieku przedszkolnym.
- Ssanie palca.
- Stosowanie zdrobnień i spieszczeń (języka dziecinnego) w trakcie rozmowy.
- Zaniedbania zdrowotne, np. choroby uszu, gdyż nie leczone mogą prowadzić do niedosłuchu, a w następstwie do wad wymowy bądź braku mowy czynnej.
- Notoryczne poprawianie wymowy dziecka - żądanie, by kilkakrotnie powtarzało dane słowa. Unikajmy stwierdzeń: powiedz to lepiej, powtórz ładniej.
- Zawstydzanie, czy karanie dziecka za wadliwą wymowę.
- Wymaganie od dziecka wymowy nieadekwatnych do jego wieku głosek. Dziecko nie przygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do wymawiania zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać. W ten sposób przyczyniamy się do powstawania błędnych nawyków artykulacyjnych, trudnych do zlikwidowania.

Wczesne zdiagnozowanie problemów dziecka i współpraca ze specjalistą - logopedą jest warunkiem pokonania trudności i osiągnięcia sukcesów w zakresie nauki czytania i pisania. Jeżeli wymowa dziecka jest nieprawidłowa należy wspomagać ją odpowiednimi ćwiczeniami i zabawami usprawniającymi narządy mowy - czekanie aż dziecko "wyrośnie z tego" lub samo nauczy się jak poprawnie mówić może tylko pogłębić jego problemy z wymową i utrwalić nieprawidłowe nawyki językowe.

Czytaj również: Etapy rozwoju mowy dziecka.

Opracowanie: Marta Cygan, psycholog, zespół Akademii Zdrowego Przedszkolaka