Wielu rodziców przyszłych przedszkolaków zastanawia się, czy ich pociecha poradzi sobie w nowym, zupełnie dla nich obcym miejscu, jakim jest przedszkole. Jakie umiejętności powinno posiadać nasze dziecko, aby łatwiej przeszło przez przedszkolne progi? Do września jeszcze daleko, jednak już teraz rodzice, zapisując dziecko do przedszkola, powinni rozpocząć stopniowe oswajanie (siebie i dziecka) z nową sytuacją. Z pewnością wśród czynników, które ułatwią dziecku start w przedszkolu, należą umiejętności społeczne.

Czym są umiejętności społeczne?

Umiejętność społeczna to kompetencja, która przyczynia się do skutecznej interakcji z otoczeniem. Umiejętności te są nabywane i modyfikowane już od najmłodszych lat poprzez codzienne kontakty z rodzicami oraz rówieśnikami.

Jakie umiejętności społeczne są przydatne w przedszkolu?

1. Okazywanie zaufania

Dziecko, wychowujące się w rodzinie, w której czuje się pewnie, a jego potrzeby są zaspokajane, wchodząc w nową sytuację (jaką jest pójście do przedszkola), będzie się lepiej i pewniej czuło. Wykazując zaufanie do opiekunów i innych dzieci, łatwiej będzie mu włączyć się we wspólne działania. Natomiast dziecko, które jest nieufne wobec innych - pozostaje samotne lub nawet odrzucane. Zaufanie dziecka wzrasta, kiedy czuje, że jest akceptowane, że jego zdanie jest istotne. Dziecko powinno wiedzieć, do kogo może zwrócić się o pomoc w przedszkolu. Wyjaśnijmy mu także, że nie należy wierzyć nieznanym osobom, które proponują mu coś, co wzbudza jego obawę.

2. Podejmowanie ryzyka

Dziecko, będąc w przedszkolu, styka się z różnymi sytuacjami, często nowymi i nieznanymi. Chcąc coś wykonać, zgłosić się, czy rozwiązać jakiś problem, musi podjąć ryzyko, które często wywołuje strach. Dobrze jest uświadomić dziecku, że strach ten jest naturalny i odczuwanie go jest w takich sytuacjach jest normalnym uczuciem. Nie podejmując ryzyka, dziecko blokuje się, co wpływa na jego samoocenę. Co możemy zrobić? Akceptujmy uczucia dziecka. Zachęcajmy je, by dzieliło się z nami swoimi lękami, mówiło o tym, czego się boi i zastanawiało się jednocześnie nad tym, jak poradzić sobie w sytuacjach stresowych.

3. Dawanie i przyjmowanie pomocy od innych

Uczmy dziecko współpracy, która opiera się także na okazywaniu wsparcia innym oraz umiejętności proszenia o pomoc, jeśli jest taka potrzeba. Rozmawiajmy z dzieckiem o tym, jak ważne jest pomaganie innym. Starajmy się je prosić o pomoc w codziennych czynnościach (adekwatnie do jego możliwości). Pytajmy go jak czuło się, gdy komuś pomogło, reagujmy pozytywnie, gdy widzimy jego starania. Uczmy go także, że proszenie o pomoc jest czasem konieczne i warto to robić, jeśli jest mu trudno. Nie wyręczajmy dziecka w sytuacjach, w których samo nie prosi o pomoc.

4. Dzielenie się z innymi

Ta umiejętność, czyli dzielenie się z innymi, włączanie ich w swoje działania i zabawę, zdecydowanie przysporzy dziecku sympatii rówieśników. Z kolei dziecko, które „dzielenie się” traktuje jako stratę, płacze, a nawet zachowuje się agresywnie, będzie gorzej radziło sobie w kontaktach z rówieśnikami. Warto rozwijać w dziecku poczucie, że każdy człowiek jest ważny i ma swoje potrzeby, które należy szanować. Podkreślajmy fakt, iż dzieląc się z kimś, kiedyś ten ktoś może podzielić się czymś z nami, bo zyskaliśmy jego szacunek. Zastanawiajmy się wspólnie z dzieckiem, czym ono mogłoby się podzielić, gdyby mogło, a co stanowiłoby dla niego większy problem. Pokazujmy własnym przykładem, jak można dzielić się z innymi.

5. Umiejętność dziękowania i przepraszania

To tzw. „magiczne słowa – klucze”, otwierające drogę do innych. Uczmy dziecko, że dobrym zwyczajem jest podziękować – róbmy to zawsze, gdy dziecko swoim zachowaniem zasłużyło na podziękowanie (wykonało nasze polecenie, pomogło nam w czymś itp.). Przepraszając, także zyskujemy, łagodząc sytuację, a nie zaostrzając ją. Istotne jest to, aby dziecko rozumiało, że przepraszanie nie usprawiedliwia czynu, który nie jest przypadkowy. Tzn. że jeśli robi coś z zamysłem i uważa, że przeproszenie załatwi sprawę, to pokażmy, iż nie o to chodzi. Ważne jest to, że za słowem „przepraszam” powinna nastąpić propozycja poprawy, np. „Przepraszam, że zniszczyłem Ci twoją budowlę. Odbudujemy ją razem?”.

6. Gotowość do przestrzegania reguł

Dziecko, w którego rodzinie istnieją reguły i ograniczenia, i są one dla dziecka zrozumiałe oraz akceptowalne, również nie będzie miało większego problemu z tym, aby uszanować reguły panujące w grupie przedszkolnej. Rozmawiajmy z dzieckiem o panujących w rodzinie regułach. Włączajmy dziecko w ich tworzenie oraz konsekwentnie przestrzegajmy naszych ustaleń. W przypadku przekroczenia danej reguły, wymagajmy, aby dziecko wyjaśniło swoje zachowanie i sprawdźmy, czy zrozumiało skutki.

7. Reagowanie na krytykę, dokuczanie i niepowodzenia

Tutaj kluczową rolę odgrywa szacunek wobec samego siebie. Jeśli dziecko ma niską samoocenę, gorzej poradzi sobie w obliczu niepowodzenia czy krytyki. W przedszkolu dziecko spotka się z różnymi zachowaniami ze strony innych dzieci. To, które czuje się wartościowe, nie będzie miało problemu z reagowaniem na dane zachowanie. Natomiast dziecko z niską samooceną, często wdaje się w sytuacje konfliktowe, z trudem akceptuje potrzeby innych. Na krytykę reaguje płaczem, wycofaniem lub agresją.

Wszystkich tych umiejętności dziecko uczy się i wynosi z domu rodzinnego – atmosfery, jaka panuje w rodzinie oraz podczas codziennych aktywności. Nauka ta jest efektywniejsza, gdy odbywa się w klimacie współpracy i uznania, a nie krytyki i rywalizacji.

Podwaliną rozwoju wszelkich umiejętności społecznych jest wykształcenie szacunku do samego siebie. Jest on niezbędny, aby odnieść sukces w kontaktach z innymi.

Marta Cygan, psycholog, zespół Akademii Zdrowego Przedszkolaka