A prawda, jak zwykle, leży pośrodku. Na naszej planecie żyje około 4300 ssaków i wszystkie samice karmią swoje młode własnym mlekiem. U zwierząt jest to w naturalny sposób przestrzegane, jedynie człowiek złamał to prawo i wykorzystuje mleko innych ssaków do karmienia dzieci i dorosłych swojego gatunku. Zwolennicy i przeciwnicy spierają się w kwestii, czy powinniśmy spożywać mleko i produkty mleczne, przedstawiając wciąż nowe badania. A jakie są fakty? Każda ze stron podaje swoje. Lekarze jednak nadal zalecają picie mleka. Co zatem robić? Najlepiej zachować rozsądek oraz zaufać własnemu organizmowi.

Tłuszcz w mleku jest zdrowy?

Za: Tłuszcz mleczny jest bardzo ważnym składnikiem diety, ponieważ to w nim rozpuszczają się witaminy A, D, E oraz K. Litr mleka o zawartości 3,5 proc. tłuszczu pokrywa dzienne zapotrzebowanie na witaminę A w 46 proc., witami- nę D w 32 proc., witaminę E w 11 proc. oraz witaminę K w 2 proc.

Przeciw: W mleku występują tłuszcze zwierzęce – a tłuszcz zwierzęcy powoduje zwiększenie ilości cholesterolu W procesie trawienia mleka krowiego po- wstaje kwas palmitynowy, który musi w jelitach związać się z wapniem, a następnie zostaje wydalony. Tracimy w ten sposób cenny wapń.

Mleko jest źródłem wapnia?

Za: Mleko to najbogatsze źródło łatwo przyswajalnego wapnia. Człowiek przyswaja z mleka krowiego aż 80 proc. tego pierwiastka, a dla porównania z mleka sojowego jedynie 13 proc. Jedna szklanka mleka zaspokaja 30 proc. dziennego zapotrzebowania na wapń.

Przeciw: Stosunek wapnia i fosforu w mleku ma wpływ na równowagę w organizmie (w ludzkim mleku stosunek ten wynosi 1,83:1, a w krowim 1,22:1.). Jej zachwianie grozi powstawaniu środowiska kwasowego, w którym rozwijają się bakterie, również w jamie ustnej, powodując próchnicę. Spożywanie samego nabiału jako źródła wapnia może prowadzić od niedoboru magnezu i zaburzenia równowagi między tymi pierwiastkami. Lepszym źródłem wapnia są orzechy, ziarna i warzywa.

Dorośli mogą pić mleko?

Za: Dorosłe osoby mogą pić mleko przez całe życie (w Szwecji – 100 proc. populacji, w Wielkiej Brytanii 95 proc.). Zdolność trawienia laktozy nabyliśmy na drodze ewolucji i w całej Europie mleko nie jest wskazane jedynie dla 10 proc. dorosłej populacji.

Przeciw: W żołądku dziecka (i tylko dziecka) występuje enzym zwany chymozyna (podpuszczka). Rozkłada on 85 proc. kazeiny zawartej w mleku krowim. Enzym ten występuje również u młodych osobników zwierząt, np. u krowy. Jednak dorosły człowiek i dorosłe zwierzęta nie posiadają tego enzymu.

Mleko wzmacnia kości?

Za: Mleko w swoim składzie zawiera wiele cennych składników mineralnych, takich jak wapń, fosfor, magnez, potas, cynk. Każdy z nich bierze istotny udział w kształtowaniu szkieletu kostnego oraz umacnianiu jego struktury. Najnowsze badania przeprowadzone na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku (Osteoporosis International 2007) wykazują związek między dietą pozbawioną mleka i produktów mlecznych, a liczbą złamań u dzieci i młodzieży do 20 roku życia. Wynika z nich, że grupa osób na diecie bezmlecznej narażona jest na czterokrotnie wyższe ryzyko wystąpienia złamań.

Przeciw: Najwięcej mleka spożywa się w USA i krajach Europy Zachodniej i Środkowo-Wschodniej. W tych krajach jest najwięcej przypadków osteoporozy, czyli rzeszotowienia kości. Mleko nie wzmacnia kości, tylko je osłabia. Zawarte w nim białko wypłukuje wapń z organizmu. Osteoporozie najlepiej zapobiegać spożywając bogate w wapń produkty, które nie są przetworami mlecznymi.

Mleko uczula?

Za: Dzieci karmione butelką zapadają częściej na astmę, katar sienny i wyprysk dziecięcy. Dzieci, które często są przeziębione, w rzeczywistości mogą być uczulone na jakiś pokarm, a objawy przeziębienia są odczynem alergicznym śluzówki nosa. Istnieje również coraz więcej dowodów na zależność między cukrzycą młodzieńczą a alergią na albuminy krowiej surowicy, zawartej w produktach pochodzenia mlecznego. Problem polega na niszczeniu przez układ odpornościowy komórek produkujących insulinę. Wyeliminowanie z diety niemowlęcia produktów mleka krowiego co najmniej przez pierwsze pół roku życia o połowę zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę.

Przeciw: Alergia na mleko w wieku 4–6 lat występuje tylko u 10 proc. dzieci. Stwierdza się ją również u 2,7% niemowląt karmionych sztucznie i 1,8% karmionych naturalnie. Dziecięce alergie na mleko jednak przemijają u ponad 90 proc dzieci po ukończeniu 5 roku życia.

Czy mleko jest zdrowe? - inne fakty

Za: Mleko zawiera witaminę A, która jest silnym antyutleniaczem, chroniącym skórę przed przedwczesnym starzeniem się. Składniki mineralne, takie jak cynk czy miedź, wzmacniają włosy i paznokcie. Foliany zawarte w mleku i jego przetworach obniżają poziom homocysteiny, wpływając na obniżenie ryzyka chorób układu krążenia, twierdzi doc. dr hab. Mirosław Jarosz, kierownik Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie. Mleko chroni przed cukrzycą typu II. Naukowcy Harvard School of Public Health sądzą, iż picie mleka może pomóc organizmowi w ustrzeżeniu się przed cukrzycą typu II, wyrastającą na podłożu otyłości i mało aktywnego trybu życia oraz przed innymi zakłóceniami przemiany materii i energii. Analiza opublikowana przez pismo „Heart” wykazała, że osób, które w dzieciństwie piły bardzo mało mleka, po 65 latach przy życiu pozostało o jedną czwartą mniej niż ludzi, którzy jako maluchy często sięgały po szklankę z białym napojem. Mleko okazało się doskonałą ochroną przed udarem mózgu. Naukowcy wykazali, że picie w dzieciństwie około pół litra mleka dziennie aż o 60 proc. zmniejsza ryzyko wystąpienia tej choroby w wieku podeszłym.

Przeciw: Dzieci spożywające mleko krowie wykazują objawy przeładowania białkiem. Trudno się temu dziwić, skoro dziecko ważące przykładowo 6–7 kg dziennie otrzymuje średnio 40–60 g białka zamiast wymaganego 1,8 g białka na kilogram masy ciała. Dlatego takie dzieci mają objawy w postaci zaparć, rozdęcia brzuszka, kolki jelitowej, dużo płaczą, mają nadmierny apetyt, oddają dużo twardego, cuchnącego stolca i moczu o przykrym zapachu. Innym jeszcze rezultatem przeładowania białkiem jest anemia. Doc. dr Alfred S. Schwarts z Wydziału Medycyny Klinicznej Uniwersytetu w Waszyngtonie wskazuje, że dzieci, które spożywały duże ilości mleka krowiego, najczęściej narażone są na ostrą anemię. Powodem jest brak żelaza w tym pokarmie i niestety poziom hemoglobiny u takich dzieci jest na poziomie 25–60 proc. normy. Jeszcze inne zagrożenia wywołane nadmiarem białka w diecie dziecka to: krzywizna i tężyczka, zbyt niski poziom węglowodanów.