Święta Bożego Narodzenia w naszej polskiej tradycji wiążą się nierozerwalnie z rodziną, wspólnym kolędowaniem i oczywiście uroczystą wieczerzą wigilijną. Stół suto zastawiony niecodziennymi potrawami zachęca do spróbowania każdej z nich. I bardzo dobrze, bo wigilijna wieczerza to najzdrowsza kolacja w roku! Wiele przysmaków pojawia się na stole tylko tego wieczoru, a szkoda, bo produkty ze świątecznego stołu to skarbnica cennych składników odżywczych.

Wigilia Bożego Narodzenia, w tradycji chrześcijańskiej obchodzona 24 grudnia, oznacza dzień poprzedzający święta Bożego Narodzenia. To wyjątkowy czas w roku, z którym wiążą się rozmaite zwyczaje i wierzenia.

Początków tego święta należy doszukiwać się w starożytnym Rzymie. W Polsce zaś kolację wigilijną rozpoczyna przysłowiowa „pierwsza gwiazdka”, która symbolizuje Gwiazdę Betlejemską.

Zgodnie z przedchrześcijańskim zwyczajem, w Polsce wieczerza wigilijna jest postna i składa się z dwunastu potraw. Spróbowanie każdej z nich zwiastuje pomyślność. Z kolei katolicki zwyczaj nakazuje przed wieczerzą podzielić się opłatkiem i odczytać fragment pisma świętego.

Wróżenie, jedzenie i prezenty

Na Warmii i Mazurach tego wieczoru wróżono sobie ze słomy, wyciągając słomki spod obrusa. Słomka prosta oznaczała pomyślne życie, natomiast skrzywiona była przepowiednią czyhających zakrętów.

Na Mazowszu pozostałe z wieczerzy jedzenie dawano zwierzętom. Wierzono bowiem, że o północy przemówią ludzkim głosem. Do dziś wielu z nas w wieczór wigilijny ma nadzieję, że usłyszy swoich pupili.

Na Podlasiu natomiast resztki jedzenia zostawiano przy piecu, przed którym ustawiano również ławę posypaną piaskiem lub popiołem. Tutaj resztki potraw przeznaczone były dla zmarłych przodków. O ich obecności świadczyły ślady pozostawione na piasku lub popiole.

Wciąż żywa jest w Polsce tradycja obdarowywania się prezentami, które w zależności od regionu przynosił ktoś inny. I tak: na Warmii i Mazurach był to biały koń Szemla, na Śląsku Dzieciątko Jezus, w Wielkopolsce - Stary Józef, a w pozostałych częściach kraju – Anioł albo Gwiazdor.

Słowiańskim zwyczajem

W zwyczajach wigilijnych można odnaleźć wiele praktyk z czasów prasłowiańskich i dawnych Słowian. Słowianie dawniej zamiast kolacji wigilijnej przygotowywali stypę zauszną. Jeszcze do niedawna, zapewne z tego powodu, na wsiach wierzono, że w Wigilię na ziemię przybywają dusze zmarłych pod postacią zwierząt lub wędrowców.

W XIX wieku wierzono w to, że podczas wigilijnej kolacji można zobaczyć osobę bliską, która zmarła w mijającym roku. Można było ją ujrzeć siedzącą przy wigilijnym stole przez dziurkę od klucza z sieni budynku. To dla zmarłych pozostawiano wtedy wolne nakrycie. Z czasem zmienił się sposób myślenia i dziś nakrycie owo pozostawiane jest dla strudzonego wędrowca.

Wigilia w innych krajach

Na Litwie, w Czechach i na Słowacji dzień wigilijny obchodzi się podobnie do tego w Polsce.

W Wielkiej Brytanii nie jest to tak świąteczny dzień. Tu w Wigilię większość ludzi pracuje. Podobnie jest w Holandii i w Belgii. Oprócz tego w Belgii w tym dniu odbywa się mnóstwo jasełek i ceremonii religijnych.

Dla Francuzów najważniejszy jest odświętny obiad, podczas którego króluje mięso drobiowe i pasztet z gęsiej lub kaczej wątróbki. W Niemczech to bardzo wystawny obiad, na który podawana jest zwykle ryba. Dania zaś słynie z pieczonej kaczki, a w Austrii na stole znajdziemy albo karpia, albo kaczkę. Norwegia to wieprzowe żeberka, przygotowane oczywiście po norwesku. Na greckim stole znajdziemy tego dnia ciało Chrystusa – słodkie bochenki chleba o różnych kształtach.

Potrawy i potrawki

Potraw wigilijnych jest bardzo dużo. Według przyjętego zwyczaju na wigilijnym stole powinno być och 12. Niektóre są modyfikowane i podawane na różnie sposoby. Do najbardziej znanych należą: barszcz czerwony z uszkami, karp smażony, karp w galarecie, ryba po grecku, pierogi z kapustą i grzybami, pierogi ziemniaczane, śledzie w oleju albo w śmietanie, kompot z suszu (lub zupa owocowa), kutia, makowiec, biały żur, groch z kapustą, zupa grzybowa z łazankami, zupa rybna.

We wschodniej Polsce podaje się często potrawy lokalne. Należy do nich m.in. zupa grzybowa, która w tej części jest bardzo popularna. Według naszych przodków grzyby są oznaką zdrowia i sił witalnych.

Do mniej znanych potraw we wschodniej Polsce należą: ziemniaki z grzybami serwowane jako potrawa lokalna, nieznana w innych częściach kraju, grzyby z chlebem, żur owsiany z ziemniakami, kasza jęczmienna z suszonymi gruszkami, kluski z miodem i makiem.

Wigilia świąt Bożego Narodzenia dla wielu z nas jest najważniejszym świętem w roku. W powietrzu czuć już wielką niecierpliwość, a dzieci z nieskrywaną ciekawością wypatrują Mikołaja. Towarzyszące nam w tym dniu od wielu lat wierzenia powodują, że dzień ten jest trochę magiczny.

Zrób to sam!

Barszcz czerwony

Składniki:

Kilogram czerwonych buraków, kg cebuli, główka czosnku, łyżeczka majeranku, ocet, sól i pieprz do smaku, 2 kostki bulionu warzywnego.

Przygotowanie:

Barszcz czerwony to najpopularniejsze danie wigilijnego stołu. Jego przygotowanie rozpoczynamy dwie doby przez wigilią od obrania, umycia i pokrojenia w plastry buraków. Wkładamy je do dużego garnka, następnie dodajemy cebulę, majeranek, czosnek wyciśnięty przez praskę, ocet, sól i pieprz. Tak przygotowane składniki powinny postać dobę. Po upływie tego czasu zalewamy je bulionem warzywnym i doprowadzamy do wrzenia. Ale nie gotujemy. Po kolejnych 24 godzinach zlewamy barszcz przez sito, aby były czysty i klarowny. Podajemy z uszkami, pasztecikami, krokietami lub ziemniakami. Można dodać do niego także namoczone i ugotowane na miękko grzyby. Smacznego!

Zupa grzybowa

Składniki:

70 g suszonych grzybów, włoszczyzna: marchew, pietruszka, seler i cebula, sól do smaku, pieprz czarny w ziarnach, makaron typu łazanki

Przygotowanie

Przygotowanie należy rozpocząć najpóźniej dzień przed wigilią, ponieważ grzyby muszą się moczyć całą noc. Płuczemy je dokładnie w zimnej wodzie i wkładamy do naczynia, następnie zalewamy wodą i pozostawiamy na całą noc. Następnego dnia przekładamy do garnka i przelewamy też wodę, ale bez powstałego osadu. Brakującą część wody uzupełniamy. Gotujemy pod przykryciem na małym ogniu tak długo, aż grzyby staną się miękkie. W tym czasie obieramy warzywa i wrzucamy je do wywaru razem z kilkoma ziarnami pieprzu. Gotujemy jeszcze około pół godziny. Z ugotowanej zupy wyjmujemy warzywa i grzyby. Grzyby kroimy, a zupę przyprawiamy do smaku solą. Zupę podajemy z pokrojonymi grzybami i makaronem typu łazanki. Można zasiadać do stołu.

Karp w galarecie

Karp jest ulubioną rybą Polaków na wigilijny stół.

Składniki:

Kilogram karpia, włoszczyzna, 5 łyżeczek żelatyny, ziele angielskie, liść laurowy, koperek, czosnek, rodzynki, cytryna, sól, cukier, pieprz

Przygotowanie:

Przygotowywanie karpia w galarecie rozpoczynamy od wypatroszenia ryby. Odcinamy głowę i płetwy, a resztę kroimy na dzwonki i przyprawiamy solą. Teraz przygotowujemy galaretę.

Pozostałe części karpia, które odcięliśmy uprzednio, gotujemy razem z włoszczyzną, liściem laurowym, zielem angielskim, sprasowanym czosnkiem, rodzynkami, cebulą i pozostałymi dodatkami. Doprawiamy solą i pieprzem i zalewamy wodą tak, aby jej poziom przykrył wszystkie składniki. Następnie na bardzo małym ogniu doprowadzamy do zagotowania i gotujemy do momentu aż włoszczyzna będzie miękka. Po ugotowaniu składniki wyjmujemy, a do wywaru wlewamy rozpuszczoną w szklance zimnej wody żelatynę. Wywar gotujemy przez 15 minut. Tak przygotowany wywar odstawiamy do wystygnięcia. Na półmisku układamy pokrojone dzwonki karpia. Kroimy marchewkę w cienkie plasterki, dekorujemy nimi rybę i zalewamy gęstniejącym wywarem. Czekamy do zupełnego zgęstnienia galarety i podajemy na stół.

Kluski z makiem

Składniki:

500 g makaronu (mogą być nitki, albo łazanki), 500 g maku, 500 ml miodu, pół szklanki rodzynek, pół szklanki migdałów, skórka pomarańczowa.

Przygotowanie
Mak należy zalać gorącą wodą i doprowadzić do wrzenia. Zwykle należy to robić dużo wcześniej, ponieważ po zagotowaniu mak trzeba odstawić na 12 godzin. Następnie odcedzić i dwukrotnie zmielić. Tak przygotowany, wymieszać z ugotowanym makaronem i pozostałymi składnikami. Zapraszam do stołu.

Kutia

Składniki:

30 dag pszenicy (bez łusek), 20 dag maku, orzechy łuskane, rodzynki, miód

Przygotowanie
Należy przygotować w wieczór poprzedzajmy wigilię, ponieważ pszenicę trzeba moczyć przez noc. Następnie gotować aż będzie miękka (zajmuje to minimum 4 godziny) i odcedzić. Mak należy sparzyć i ugotować. Przemielić dwukrotnie przez maszynkę. Wystudzoną pszenicę wymieszać z makiem, miodem, rodzynkami i posiekanymi orzechami. Smacznego!