Smażone, sadzone, gotowane,…. – możliwości podania i wykorzystania jajek w kuchni jest mnóstwo. Mówi się nawet, że jajko to sztandarowy produkt polskiej kuchni. Aż trudno wyobrazić sobie sytuację, w której trzeba się bez niego obyć. Bo przecież w jaki sposób przygotować ciasta, panierować kotlety czy wykonać pastę jajeczną?

Batalie ekspertów o dozwoloną ilość jajek w diecie dzieci i dorosłych trwały, trwają i trwać zapewne będą. Jedno jest pewne – jajko (odpowiedniej jakości!) jest naprawdę wartościowym produktem w codziennej diecie. Zawiera wysokiej jakości białko, dobry zestaw tłuszczów, cholesterol (potrzebny np. do budowy błon komórkowych), lecytynę, ksantofil, luteinę, witaminy (A, D, E, K, z grupy B, kwas foliowy) oraz składniki mineralne (m.in.: wapń, magnez, żelazo).

Jajka są z reguły dobrze akceptowane przez młodsze i starsze dzieci, nawet te najbardziej wybredne. Świetnie nadają się na śniadanie, obiad, i kolację. Z powodzeniem mogą zastąpić porcję mięsa, ryby lub produktów mlecznych. Są wartościowym dodatkiem w dietach wegetariańskich, które dopuszczają ich spożywanie.

W kulinariach mają zadanie:

- zagęścić zupy, sosy, kremy,
- spulchnić przygotowywaną masę i nadać odpowiednią strukturę,
- emulgować i wiązać rozdrobnione produkty.

Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy z jajek trzeba zrezygnować -np. w przypadku wykrycia alergii pokarmowych, bądź też zostaje podjęty świadomy wybór wykluczenia ich z diety ze względów np. etycznych. W takich przypadkach trzeba zastosować tzw. zastępniki jajek. Nie chodzi tutaj o gotowe mieszanki zastępujące, ale o naturalne produkty, które często znajdują się w naszych domach!

Do deserów

Do przygotowania ciast i deserów, jako zastępniki 1 sztuki jajka, najlepiej sprawdzają się: 

- 1 średni banan, najlepiej dojrzały, rozgnieciony
- około ¼ szklanki purre z dyni, ziemniaków lub batatów (owocowe/warzywne puree mają tendencję do gęstnienia – by potrawa miała lżejszą konsystencję, można dodatkowo użyć ½ łyżeczki proszku do pieczenia)
- ¼ szklanki miękkiego tofu (sprawdza się dobrze również do wypieków wytrawnych, bo ma dość neutralny smak) – tofu świetnie pasuje jako zamiennik w „jajecznych” potrawach np. jajecznica – imituje konsystencję jajeczną
- 2-3 łyżki mąki z ciecierzycy lub innej mąki: sojowa, kukurydziana, owsiana (łyżka) 
z 1-2 łyżkami wody
- 1 łyżka drobno zmielonego siemienia lnianego z 2-3 łyżkami wody (wymieszane składniki należy pozostawić na chwilę, by masa nasiąknęła)
- 2 łyżki skrobi ziemniaczanej
- 1 łyżeczka octu jabłkowego z 1 łyżeczką sody (sprawia, że wypieki są miękkie i delikatne)

Najważniejsze, by przed przygotowaniem ciasta lub deseru, upewnić się, że smak zastosowanego zamiennika będzie komponował się z całością planowanego dania.

Do lepienia i klejenia

W przypadku przygotowywania niektórych kotlecików, placuszków lub kluseczek, dodatek jajka można zwyczajnie pominąć i nie wpłynie to niekorzystnie na strukturę potrawy. Gdy „sklejacza” nie da się pominąć, można użyć:

- łyżki mąki sojowej z 1-2 łyżkami wody
- łyżeczki agaru wymieszanej z łyżeczką wody
- bułki tartej
- 2 łyżek mąki z ciecierzycy
- zaparzonych płatków owsianych lub otrębów owsianych 

Do panierowania

Przygotowanie potrawy panierowanej nie jest problemem - możliwości jest naprawdę sporo i wszystkie smakują dobrze! Sprawdzą się: 

- bułka tarta/mąka pszenna – najlepiej grubo obtoczyć i smażyć na rozgrzanym oleju
- ciasto "panierkowe" z mąki kukurydzianej lub z ciecierzycy - mąki zmieszać z gorącą wodą, w takiej ilości by masa przypominała śmietanę; poółprodukt należy obtoczyć w cieście, a następnie w bułce tartej i smażyć
- płatki zbożowe, otręby, sezam, pokruszone orzechy

Bez jajek w kuchni naprawdę da się „przeżyć”. Początki mogą być trudne, wymagać nauki innego stylu gotowania i przyzwyczajenia do nowego smaku, ale szybko można się przyzwyczaić i o istnieniu jajek zapomnieć! 

W następnym artykule zaprosimy Was na pyszne i klasyczne przepisy (np. bezy!!) bez użycia jajek! :)

Marta Maleczek, dietetyk i edukator żywieniowy, zespół Akademii Zdrowego Przedszkolaka